بیماری سلیاک چیست؟
بیماری سلیاک چیست؟
افرادی که به بیماری سلیاک مبتلا هستند پروتئینی به نام گلوتن را که در گندم، جو، چاودار و احتمالاً جودو سر وجود دارد، نمی توانند تحمل کنند. زمانی که بیماران مبتلا به سلیاک، غذاهای حاوی گلوتن مصرف می کنند، سیستم ایمنی بدن آن ها پاسخی را به صورت تخریب روده کوچک صادر می کند. این تخریب به خصوص در پرزهای انگشتانه ای روده که مواد مغذی داخل آنها جذب می شوند، ایجاد می شود. به دنبال آسیب پرزهای روده ای فرد بدون توجه به مقدار غذایی که می خورد، مبتلا به سوء تغذیه می شود. به دلیل این که سیستم ایمنی خود فرد سبب تخریب و آسیب پرزهای روده کوچک می شود، این بیماری، به عنوان یک بیماری خود ایمنی نامیده می شودو از طرف دیگر به علت این که مواد مغذی جذب نمی شوند، می تواند به عنوان یک بیماری سوء جذبی مورد نظر قرار گیرد.
بیماری سلیاک
بیماری سلیاک یک اختلال خودایمنی روده باریک است که مبتلایان در صورتی که پروتئینی از دسته گلوتن (gliadin) راکه در برخی از غلات مانند گندم، جوو چاودار وجود دارد، مصرف کنند، دچارعلایم گوارشی می شوند.
بیماری سلیاک ( Coeliac disease) از بیماریهای شایع برای تمام سنین است و علائم آن فقط در سنین کودکی بروز نمی کند و اشکال خاموش و مخفی آن ممکن است در مقاطع مختلف زندگی خود را نشان دهد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران روز پنجشنبه در گفت وگو با ما گفت:شیوع بیماری سلیاک در زنان بیشتر و در برخی مناطق تا سه برابر مردان بوده و سن بروز آن از کودکی تا سالمندی است.
سلیاک با حساسیت به پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار؛ به صورت یک بیماری مزمن التهابی روده باریک بروز می کند و با سوء جذب ناشی از عدم تحمل به این پروتئین در این غلات همراه است.
فوق تخصص گوارش و کبد ادامه داد:در این بیماری پس از مصرف هر نوع ماده غذایی حاوی گندم، جو و چاودار حتی به مقدار بسیار ناچیز، واکنش التهابی در روده باریک و سایر ارگان های مبتلا شروع شده و به مرور زمان این التهاب مزمن منجر به تخریب پرزهای مخاطی که عامل اصلی هضم و جذب مواد غذایی هستند، می شود.
گلوتن چیست و چگونه باعث مشکلات می شود؟
این متخصص بیان کرد:گلوتن پروتئینی است که به طور طبیعی در گندم و جو وجود دارد و باعث کش آمدن خمیر و نرم شدن بافت نان و طعم و مزه و ارزش پروتئینی بالای نان و خواص منحصر به فرد آن می شود.
وی اضافه کرد:به دلیل ارزانتر بودن آرد نسبت به سایر غلات به بسیاری از مواد غذایی که به صورت آماده در بازار وجود دارند گلوتن افزوده می شود.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود :گلوتن پس از مصرف به صورت خوراکی و جذب در پرزهای روده باریک، به عنوان یک تحریک کننده سیستم ایمنی در مخاط روده و سایر ارگان های مبتلا عمل کرده، سلولهای دفاعی را به این نواحی کشانده و یک واکنش التهابی ایجاد می کند که به مرور زمان و در اثر تماس مکرر، این التهاب مزمن منجر به تخریب پرزهای روده و یا ارگان های مبتلا می شود.
شیوع بیماری سلیاک
وی با بیان اینکه این بیماری از شیوع بالایی برخوردار است گفت :شیوع این بیماری در ایران یک درصد و مشابه اکثر کشورهای جهان است. یعنی بیش از 750 هزار ایرانی مستعد ابتدا به این بیماری مبتلا هستند.
شیوع بیماری در زنان بیشتر و در برخی مناطق تا سه برابر مردان بوده و سن بروز آن از کودکی تا سالمندی است.
علت بیماری سلیاک
فوق تخصص گوارش و کبد درباره علت این بیماری توضیح داد:سلیاک یک بیماری چند فاکتوری است و باید چندین عامل وجود داشته باشند تا بیماری بروز کند.
به گفته وی ژن های مستعد کننده بیماری (ژن های DQ2 و DQ8) ،مصرف مواد غذایی حاوی گلوتن، زمان شروع غذاهای کمکی حاوی گلوتن در دوران شیرخوارگی از عواملی است که فرد را مبتلا می سازد.
این متخصص گفت :تحقیقات نشان داده است که اگر غذاهای کمکی حاوی گلوتن زود شروع شوند(مثلا از سن چهارماهگی) و شیرمادر نیز قطع شود خطر ابتلا به سلیاک بسیار افزایش می یابد همچنین بعضی عفونت های روده ای ویروسی در دوران شیرخوارگی، برخی از توکسین های غذایی و عادات غذایی نیز ممکن است در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشند.
علائم بیماری سلیاک
وی به علائم این بیماری اشاره کرد و افزود :برخی از افراد ممکن است باوجود ابتلا به بیماری، در ظاهر هیچ گونه علامت اختصاصی نداشته باشند ولی وقتی به هر دلیل، بیماری تشخیص داده شده و تحت درمان قرار می گیرند فرد به طور واضح احساس بهبودی در وضعیت سلامت عمومی خود پیدا می کند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد:بیماری سلیاک دارای طیف وسیعی از علائم غیراختصاصی مشتمل بر علائم گوارشی و غیرگوارشی است که شایع ترین علائم گوارشی شامل دل درد، اسهال، نفخ شکم، بی اشتهایی، مدفوع حجیم، بدبو و چسنده، دفع گاز زیاد، استفراغ و گاه یبوست است.
وی گفت :علائم غیرگوارشی طیف وسیعی از اختلالات سیستم های مختلف بدن را شامل می شود که ناشی از سوء جذب مواد غذایی است از جمله کم خونی ناشی از کمبود آهن یا کمبود اسید فولیک که به درمانهای کم خونی پاسخ نمی دهد کمبود ویتامین ب 12، کمبود کلسیم و ویتامین D و پوکی استخوان ناشی از آن، خستگی زودرس، کاهش وزن، خشکی پوست و اختلال حافظه ناشی از کبود ویتامین ها و سایر مواد مغذی می شود.
علائم بیماری سلیاک در کودکان
وی اضافه کرد :علائم این بیماری درکودکان گوارشی است و پس از شروع غذای کمکی حاوی گلوتن کودک دچار اسهال، اتساع شکم، دل درد و استفراغ می شود و یا صرفا رشد کودک مختل شده و اختلال در افزایش وزن و قد حاصل می شود.
فوق تخصص گوارش و کبد افزود :کودکان در سن مدرسه ممکن است دچار عدم تمرکز و اختلال یادگیری و افت تحصیلی و خستگی زودرس شوند، و در سنین بلوغ بیماری باعث به تاخیر افتادن بلوغ و کوتاه قدی می شوند.
بیماری های همراه با سلیاک
این متخصص افزود:این بیماری می تواند با یکسری از بیماری ها مانند کم کاری یا پرکاری تیروئید، دیابت نوع یک ، سیروز صفراوی اولیه، بیماری آدیسون، بیماری های بهجت، شوگرن، پسوریازیس، ویتلیگو و…. همراه باشد.
چگونگی تشخیص بیماری سلیاک
وی درباره تشخیص این بیماری توضیح داد :در بیماران مشکوک ابتدا تست خونی برای اندازه گیری آنتی بادی های اختصاصی سلیاک انجام و در صورت مثبت شدن آزمایش خون (TTG)، آندوسکوپی و نمونه برداری از ابتدای روده باریک انجام می شود.
اگر تغییرات مربوط به سلیاک ( از بین رفتن پرزهای مخاطی و افزایش سلولهای دفاعی در دیواره روده) مشاهده شد بیماری به صورت قطعی تشخیص داده شده و بیمار تحت درمان قرار می گیرد.
وی توصیه کرد:علاوه بر کسانی که دارای علامت هستند، افراد با زمینه ژنتیکی، بیماری در فامیل درجه یک و همچنین تمامی بیماران مبتلا به بیماری هایی که همراهی زیادی با سلیاک دارند خصوصا کودکان مبتلا به نارسایی رشد و یا بیماری دیابت، بیماران مبتلا به بیماری های تیروئید، بیماری های خود ایمن کبد و سایر اختلالاتی که در بالا به آنها اشاره شد باید از نظر سلیاک بررسی شوند.
درمان بیماری سلیاک
فوق تخصص گوارش و کبد در باره درمان این بیماری توضیح داد :در حال حاضر تنها راه درمان رعایت رژیم غذایی فاقد گلوتن برای تمام عمر است که البته رعایت رژیم باید با دقت و حساسیت زیادی و تحت نظر مشاور تغذیه صورت گیرد.
وی اظهار کرد :پژوهشهای زیادی در جهان روی روشهای درمان نوینی در حال انجام است ولی هنوز راه درمانی دیگری جایگزین رژیم نشده است.
